ROMATOİD ARTRİT

İltihaplı Romatizma, yani tıbbi adıyla romatoid artrit (eklem romatizması), sinovyal (tam hareketli) eklemleri etkileyen kronik enflamatuvar otoimmün bir hastalıktır.

ROMATOİD ARTRİT NEDİR?

Romatoid artrit gelişirken öncelikle sinovyumda iltihabi süreç başlar, otoimmün aktivite sonucunda enflamasyon ve doku hasarında rol oynayan anahtar mediyatörlerin ve doku yıkımına neden olan enzimlerin üretimi artar. İltihabi sürece bağlı eklem sıvısında veya sinovyum zarını oluşturan hücrelerin sayı ve boyutlarında artış olabileceği için eklemde şişlik görülebilir. İltihabi sürece bağlı üretilen bazı maddelerin eklem bölgesinde birikmesi sinir uçlarını uyararak ağrıya neden olabilir. Yine iltihabi sürece bağlı eklem kapsülündeki gerilme de ağrı olarak kendini gösterir.

Romatoid artrit neden olur?

Romatoid artrit, bireyin immün sisteminin sinovyuma, yani eklemleri çevreleyen zarların astarına saldırması ile ortaya çıkar. RA oluşumunun nedeni tam olarak aydınlatılamamıştır. Genetik faktörle net bir ilişkisi olmasa da,genetik olarak duyarlı bireylerde, otoimmün reaksiyon başlatan harici bir tetikleyicinin (örn. sigara içmek, enfeksiyon, travma..) gibi faktörler RA harici tetikleyicilardır ilerleyen yaş ( 60 yaş ve üzeri ), kadın olmak, HLA sınıf II genotipe sahip olmak, sigara kullanımı ve obezite ve kadınlarda hiç doğum yapmamış olmak en büyük riskler arasında sayılmaktadır.

Romatoid artrit bulguları nelerdir?

Romatoid artrit iltihaplı bir hastalık olduğu için belirtileri arasında öncelikle hassas, şişmiş ve sıcak hissedilen eklemler bulunur. Bununla birlikte genellikle sabahları uyandıktan sonra ve bir süre hareketsiz kaldıktan sonra daha kötü hale gelen eklem sertliği, yorgunluk, ateş ve iştah kaybı da Romatoid artrit’in belirtileri arasındadır.

Romatoid artrit tanısı

Teşhisin koyulması için birtakım testlerin yapılması gereklidir, testlerin öncesinde ise semptomlar ve tıbbi öykü dinlenir.

Fiziki muayenede; etkilenen eklemlerde ağrı, şişlik, ısı artışı ve hareket kısıtlılığı saptanır. Laboratuvar testlerinde ise Hastalığın aktif olduğu dönemlerde kanda iltihabı gösteren sedimantasyon ve C-reaktif protein (CRP) yüksek bulunabilir.

İlaç ile tedavi ; Biyolojik ve biyolojik olmayan hastalık modifiye edici antiromatizmal ilaçlar (DMARDs) ve non-steroid antienflamatuvar ilaçları (NSAIDs) kapsar.

Hastalığı Modifiye Edici Antiromatizmal Ajanlar (DMARDs)

 Hastalığı modifiye edici antiromatizmal ilaçlar, eklem hasarını önleyebilme ve azaltabilme, eklem bütünlüğünü ve fonksiyonunu koruyabilme, RA’lı hastaların ekonomik üretkenliğini sürdürebilmelerini sağlama gücüne sahiptir. DMARD’lar semptomları düzeltir, eklem şişliği, hassasiyeti, eklem ağrısını, radyolojik bulguları ve romatoid faktör ve akut faz proteinlerinin serum konsantrasyonlarını düşürerek RA bulgularını azaltabilir.

Analjezik ve antienflamtuvar etki için tedaviye Non- steroidal antienflamatuvar ilaçlar (NSAIDs) ve kortikosteroid eklenmesi gerekebilir.

Biyolojik Olmayan DMARD’lar aşağıdakileri içerir:

Biyolojik DMARD’lar TNF inhitibitörleri (anti-TNF veya TNF biyolojik ajanları) ve TNF inhibitörü dışı ilaçlar olarak sınıflandırılabilir.

Kortikosteroidler (KS)

 Kortikosteroidler insan adrenal korteksinden salgılanan hormonlardır. Romatoid artrit tedavisinde uzun yıllardır bu ilaçların antiinflamatuar ve immun modulatuar etkilerinden yararlanılır.

Non-Steroidal Antienflamatuvar İlaçlar (NSAIDs)

 Kısa yarılanma ömrü ile asetil salisilik asit, asit, diklofenak, ibuprofen, indometazin, ketoprofen, tolmetin vb. ile uzun yarılanma ömrü olan piroksikam, tenoksikam gibi NSAID’lerin kullanımı hem analjezik hem de antienflamatuvar etkisinden dolayı sık tercih edilir.

Antienflamatuar ilaçlar ve kortizon takviyeleri Uzman Dr. Tarafından planlanmalıdır. Bunların yanında kullanılacak destekler tedaviye yardımcı olur.

Romatoid artrit tedavisinde kullanılabilecek takviyeler

1. Probiyotikler

Romatoid artritli hastaların bağırsak florasını araştıran bir çalışmada hastaların bağırsak florasında normal olarak bulunan bifidobakter türü bakteri grubunun önemli ölçüde daha az olduğu saptanmıştır. Probiyotiklerden zengin bir diyetin antiromatizmal ilaç ihtiyacını azalttığı ve klinik bulguları hafiflettiği gözlenmiştir.

2. Antioksidanlar

Özellikle şiddetli hastalık aktivitesi bulunan RA hastalarında enflamasyona bağlı olarak oksidatif stresin arttığı gözlenmektedir. Vitamin A,C, D, E, selenyum gibi antioksidanlar oksidatif stresi azaltarak enflamasyonu azaltamaya yardımcı olurlar. Polifenol bakımından zengin meyveler romatoid artrit yönetiminde ortaya çıkan bilimsel çalışmalarda umut vaat etmektedir. En yüksek oranda antioksidan potansiyeli nar suyu, siyah üzüm suyu, yaban mersini, kızılcık suyu ve portakaldan elden edilir. Taze hazırlanan portakal-havuç suyu yüksek oranda beta-kriptoksantin içerir ve alımı insanlarda RA gelişimi azaltır.

3. Omega Yağ Asitleri

Omega-3 ve Omega-6 yağ asitlerini, immün baskılayıcı ve antienflamatuvar ajanlar olarak potansiyellerini göstermişlerdir.

Metotreksat teavisi gören romatoid artritli hastalarda omega-3 ve omega-6 yağ asidi tüketim sıklıklarını araştıran bir çalışmaya göre diyetsel omega-3 alımıyla ilaca dirençli ve şiddetli ağrının azaldığı gösterilmiştir.

Özellikle soğuk sularda yaşayan uskumru, ton, somon, sardalye gibi yağlı balıklar ile gölde yaşayan alabalıklarda omega-3 bulunur. Ceviz de omega-3 için iyi bir kaynaktır.

4. D Vitamini

 Bazı vitaminler ve mineraller, besinsel biyoaktif bileşikler, nörofizyolojik yollardaki görevleri ve antienflamatuvar etkinliklerinden dolayı ağrı ile ilişkilendirilmiştir.

Düşük D vitamini, gözlemsel çalışmalarda artan kronik ağrı, günlük aktivitelerde kısıtlanma ve daha yüksek ilaç dozlarıyla ilişkilendirilmiştir.

Sağlıklı beslenme düzenlerine uzun süre bağlılık, romatoid artrit riskinin azalması ile büyük ölçüde ilişkilendirilmiştir. Bütün hastalıklarda olduğu gibi romatoid artritte de tedaviye tek açıdan yaklaşılmamalı, hasta sağlıklı yaşam için ‘iyileşme’ye bütüncül bir bakış geliştirmelidir. Kronik bir rahatsızlık olan romatoid artrit de tedaviye uymak çok önemlidir. Tedavi içeriğinde bulunan ilaçların etkinliklerini artırmak ve risk faktörlerini azaltmak için çalışmalarla yararlılığı kanıtlanmış takviyelerin kullanılması, kişiye özel diyet ve egzersiz programlarının hazırlanması hastanın iyileşme sürecine katkıda bulunacaktır. Bunların aksine, hastaların tedavi programlarında bulunan ilaçları kendi kendilerine bırakmaları veya bu ilaçların yerini sadece takviye gıdalarla doldurmaya çalışmaları hastalığın ilerleyişi açısından oldukça kötü tablolara yol açabilir. Romatoid artritli birey doktor takibinde ilerleyecek tedavi sürecinde kontrollerini ve ilaçlarını aksatmamalı; ilaç ve tedaviye destek verecek takviyeler hakkında bilgi sahibi olmak için eczacısına danışmak konusunda çekinmemelidir.

Hastalığı modifiye edici ilaç ne demek?

İlacın hastalığın altında yatan ve oluşumu tetikleyen süreçler üzerine etkili olduğu, bunları baskıladığı ya da geciktirdiği anlamına gelmektedir. Tıpkı artmış eritrosit sedimantasyon hızı, azalmış hemoglobin düzeyi, artmış romatoid faktör düzeyi ya da CRP gibi.

Ecz. Emin Talip Önal

Ecz. Ceren Şenel

KAYNAKÇA

1. Tekeoğlu, İ., & Baykul, Romatoid Artritte Beslenme. Journal of Biotechnology and Strategic Health Research, 4(1), 1-12.
2. AYDIN, B., & GÜNEŞ, F. E. (2020). Ağrı ve Beslenme. Turkiye Klinikleri J Health Sci, 5(3), 653- 60.
3. DEMİREL, , & KIRNAP, M. (2010). Romatoid artrit tedavisinde geleneksel ve güncel yaklaşımlar. Sağlık Bilimleri Dergisi, 19(1), 74-84.
4. Özsoy, M. H., Altınel, L., Başarır, K., Çavuşoğlu, A. T., & Dinçel, V. E. (2006). Romatoid artritte eklem hastalığının patogenezi. TOTBID Dergisi, 3, 101-110.
5. Diraçoglu,          (2007).          Romatoid         Artritte         Tamamlayıcı-Alternatif          Tıp Yöntemleri. Romatizma/Rheumatism, 22(1).
6. https://shgm.saglik.gov.tr/TR-64375/romatoid-artrit-tedavisinde-kullanilan-hastalik- modifiye-edici-sentetik-ve-biyolojik-antiromatizmal-ilaclar-konulu-saglik-teknolojisi- degerlendirme-raporu-yayinlanmistir.html
7. https://www.healthline.com/health/rheumatoid-arthritis#symptoms
8. https://www.medicalnewstoday.com/articles/319810
9. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rheumatoid-arthritis/symptoms- causes/syc-20353648
10. https://www.webmd.com/rheumatoid-arthritis/default.htm
11. https://www.drtolgayuceturk.com/tr/icerik/61/romatoid-artrit-nedir
12. https://sagens.erciyes.edu.tr/dergi/2010/aysindemirel.pdf
13. http://www.totbid.org.tr/files/ONLIB/5_34/5.pdf
14. https://tiplopedi.com/Romatoid_artrit_patogenez
15. https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/romatoid-artrit/#belirtiler https://www.drahmetmesutonat.com/tr/article/desc/15029/romatoid-artrit.html
16. https://www.drsonersenel.com/tr/article/desc/46376/romatoid-artrit-tanisi-nasil- html